Waarom moderne monitors en retro‑games soms botsen
Retro‑games waren vaak ontworpen voor lage resoluties en interlaced CRT‑schermen met scanlines, bloom en specifieke gamma‑eigenschappen. Moderne lcd/led‑panels hebben andere eigenschappen: hogere resolutie, andere kleurweergave en pixel‑gebaseerde weergave zonder natuurlijke scanlines. Dat levert vaak:
- vervagende interpolatie bij opschaling
- verkeerde aspect ratio (stretched sprites)
- ongewenste inputlag als beeldschaling door GPU of monitor plaatsvindt
Goed afgestelde instellingen en de juiste tools brengen die spellen terug in de sfeer waarvoor ze bedoeld waren, met behoud van scherpte en minimale vertraging.
Begin bij je hardware en verbindingen
Voordat je shaders en scaling instelt, controleer je monitor en aansluitingen. Niet alle monitors ondersteunen hardware integer scaling of pixel‑perfect opties. Kijk welke paneeltype en beeldkwaliteit je monitor heeft via Paneeltypes en beeldkwaliteit en gebruik geschikte kabels voor maximale bandbreedte: DisplayPort of hoogwaardige HDMI volgens kabels en aansluitingen. Voor lagere inputlag en correcte timing is het ook waardevol om te letten op refresh rate en resolutieinstellingen: zie Resolutie en verversingssnelheid.
Pixelperfect beeld: integer scaling uitgelegd
Integer scaling schaalt beelden door elk origineel pixelblok exact met een geheel getal (2x, 3x, 4x, etc.) te vergroten. Dat voorkomt vervaging doordat er geen interpolatie (bilinear/linear) wordt gebruikt. Het resultaat is een scherp, blokkerig maar authentiek beeld — precies wat je wilt bij 8‑bit en 16‑bit games.
Er zijn twee manieren om integer scaling toe te passen:
- Hardwarematig in de monitor (pixel‑by‑pixel scaling in de OSD)
- GPU/driver‑ of emulatorgebaseerd (bijvoorbeeld in RetroArch of via GPU‑drivers)
Hardwarematige integer scaling is ideaal omdat het de GPU ontlast en vaak weinig extra inputlag toevoegt. Als je monitor geen integer scaling heeft, gebruik dan de optie in je emulator of GPU-driver. Veel moderne GPU's bieden een "integer scaling" toggle; activeer deze en zet de beeldmodus op "nearest neighbor" of "pixel perfect" in je emulator.
Instellingen in emulators en frontends
Emulators zoals RetroArch, mGBA, bsnes en de meeste frontend‑tools bieden instellingen voor scaling en shaders. Belangrijke richtlijnen:
- Zet scaling op "Integer" of "Nearest Neighbour" om interpolatie te vermijden.
- Activeer "Maintain aspect ratio" om rekken van sprites te voorkomen.
- Gebruik per‑core of per‑game profielen als je verschillende systemen speelt; zie per‑game monitorprofielen.
Shaders: van subtiel tot extreem authentiek
Shaders zijn fragmentprogramma's die het beeld bewerken nadat het gerenderd is. Ze kunnen alles doen van eenvoudige scanlines tot complexe CRT‑simulaties met kromming, bloom en electron gun‑simulatie. Populaire shadertypes:
- Scanlines — lichtgewicht, lage overhead, geeft het gevoel van CRT‑lijnen.
- CRT‑geom/CRT‑Caligari — emulate kromming, phosphor glow en vignetting voor een zeer authentieke look.
- Pixel filters (hq2x, xBR) — gladder maken van sprites zonder de pixelstructuur volledig te vernielen; nuttig als je een minder blocky resultaat wilt.
Combineer shaders verstandig met integer scaling: integer scaling behoudt scherpe pixels en sommige CRT‑shaders werken beter als de bronbeelden eerst pixelperfect zijn opgehoogd. In RetroArch kun je shaderchains gebruiken om bijvoorbeeld eerst integer upscaling toe te passen en daarna scanlines of bloom toe te voegen.
Praktische stappen: een checklist
- Schakel GPU‑ of monitor‑interpolatie uit; kies "nearest neighbor".
- Activeer integer scaling in je monitor OSD of GPU‑driver als beschikbaar.
- Stel aspect ratio in op "4:3" of "original" voor oudere titels, of gebruik integer scaling met zwarte balken om beeldvervorming te voorkomen.
- Test verschillende shaders: begin met scanlines, probeer daarna een lichte CRT‑shader en beoordeel inputlag en visueel effect.
- Als je onverwachte ghosting of nasleep ziet, controleer responstijd en overdrive instellingen (meer info: responstijd en ghosting).
Prestatie, inputlag en adaptive sync
Bij retro‑games zijn frames vaak minder complex, maar instellingen kunnen wel invloed hebben op latency. Schakel onnodige beeldverwerking uit in de monitor en houd adaptive sync alleen ingeschakeld als het geen compatibiliteitsproblemen veroorzaakt; raadpleeg Adaptive sync‑technologie als je variabele verversing gebruikt. Voor competitieve nostalgische speedruns kan het belangrijk zijn om extra beeldverwerking uit te zetten en te werken met een laag latency‑profiel.
Nog een paar tips voor de beste ervaring
- Gebruik native resolutie voor andere toepassingen en maak profielen voor retro‑gebruik — dit bespaart tijd per sessie.
- Wil je kleur en contrast aanpassen? Kijk dan naar kleurinstellingen en hdr, maar wees voorzichtig: HDR‑bewerking kan shaders beïnvloeden.
- Lees ook artikelen over inputlag en monitorprofielen om je setup verder te optimaliseren, zoals zo minimaliseer je stream‑ en inputlag en monitor klaar voor lancering.
Slotopmerkingen
Met de juiste combinatie van integer scaling, slimme shaderkeuzes en correcte monitorinstellingen kun je retro‑games weer laten knallen op een moderne display — scherp, authentiek en met minimale vertraging. Experimenteer met combinaties, maak profielen per systeem en bewaar screenshots om verschillen te vergelijken. Dat geeft je niet alleen het beste beeld, maar ook de voldoening van een setup die zowel nostalgisch als technisch verantwoord is.
